Het meeste moeite hebben Chinezen met de Nederlandse directheid – dit blijkt iedere keer weer wanneer ik een zakelijke cultuurtraining aan Chinezen geef die in dienst zijn van Nederlandse bedrijven in China. Vanwege de lage context cultuur waarin de Nederlander zich bedient van expliciete communicatie, is hij minder bedreven in ‘het lezen tussen de regels’ en het kundig interpreteren van wat er níet wordt gezegd. In een hoge context cultuur als de Chinese is die communicatie juist doorspekt van ragfijne nuances, hints en weglatingen. Allemaal zodanig verpakt dat het begripvolle oor van de toehoorder een weg weet te vinden naar de juiste bedoeling van de boodschapper.

Het gaat hier dus niet louter om de vermeende en beruchte Nederlandse botheid die op zich als vrij onbehouwen wordt ervaren, en waar, eerlijk gezegd, men in Nederland ook weinig gediend is. Nee, het gaat hier veel meer om die werelden van verschil in de algehele communicatie – in alle toonaarden.

Het onervaren zijn in deze vorm van informatie uitwisseling brengt de Nederlander, die samenwerkt met een Chinese collega of employee, van tijd tot tijd in een lastig parket. De Nederlandse manager hecht er belang aan goed begrepen te worden – hoe duidelijker de boodschap des te minder kans op misverstanden, althans zo werkt dat hier. En zo hoopt hij ook terug te horen welke problemen zich aandienen, want dan kunnen deze vervolgens rap en efficiënt opgelost worden!

Zo kan het zijn dat de wijze waarop hij zijn mededeling doet, wordt opgevat als inflexibel, star of rechtlijnig. Zijn boodschap kan overkomen alsof hij weinig begrip heeft voor allerlei andere zaken die ook meegewogen moeten worden, terwijl de Chinese medewerker gewend is om vraagstukken ‘holistisch’ te benaderen. Met andere woorden, de rechte lijn die wij gewend zijn te trekken wordt door hem juist vermeden, om zo meerdere facetten van een vraagstuk mee te laten wegen.

Het struikelblok voor de Nederlander die een impliciete boodschap hoort is dat hij hem graag letterlijk opvat. Bijvoorbeeld, een Chinese afwijzing zal zelden een louter ‘nee’ inhouden, maar eerder neigen naar een formulering als ‘ we denken er nog over na’ of ‘we zullen het overwegen’. De Nederlandse reactie hierop is meestal bijzonder positief, want er lijkt ruimte voor verdere bespreking. Andersom proberen Chinese collega’s vaak tevergeefs de onderliggende boodschap van de Nederlander te doorgronden. Zo werd mij door een Chinese HR Manager, werkzaam in een beursgenoteerd Nederlands bedrijf, de vraag gesteld of haar Nederlandse baas met de opmerking dat hij blij met haar was, dat ook echt zo bedoelde, of dat er ergens een stille minder plezierige hint in lag verborgen.

Omgekeerd bestaat er overigens ook zoiets als de Chinese directheid, en die raakt het persoonlijke domein van de Westerling. Vragen als ‘hoeveel verdien je’, ‘in wat voor auto rijd je’, ‘waarom ben je niet getrouwd’ geven de indruk een impertinente inbreuk te maken op zijn privacy. Chinezen stellen deze vragen echter om een beter plaatje te kunnen boetseren van degene met wie ze in gesprek zijn. Maar ook worden deze vragen in de Chinese samenleving helemaal niet gezien als private zaken waar over gezwegen moet worden. Deze vragen komen niet voor op hun ‘not done’ -lijstje!

Directheid moet overigens niet verward worden met openheid en transparantie, twee waardes waar veel Chinese employees waardering voor zeggen te hebben. De frank en vrije modus operandi van de Nederlandse ondernemer valt doorgaans goed, vooral bij jonge Chinese werknemers die op zoek zijn naar een werkomgeving waar hun eigen ideeën en talenten tot ontwikkeling kunnen komen. Dit blijft voorlopig een schaars goed op de Chinese werkvloer, zelfs in die bedrijven waar de Chinese CEO lange tijd in Amerika werkzaam is geweest, zo vertellen cursisten mij. Dus waardering voor de Nederlandse vrije vorm van werken en delegeren is er, maar wel met enige reserve voor de expliciete boodschap!

Lilian Kranenburg, ChinaMoves

3 december 2014